نقش اراده در فاعلیّت الاهی از منظر حکمت اسلامی

مقالۀ حاضر در صدد بررسی مسألۀ نسبت اراده و فاعلیت الاهی، در آرای حکمای مسلمان است. ازاین رو، مقالۀ حاضر، پس از تبیین لغوی و مفهومی واژگان اراده و فاعلیت الاهی، نخست فاعلیت الاهی را از منظر ابونصر فارابی و ابن سینا ملاحظه کرده، استدلال های ایشان را بر ابداعی بودن فاعلیت الاهی بیان کرده است. سپس به بررسی دیدگاه شیخ اشراق و فاعلیت اشراقی از منظر او پرداخته شده است. در ادامه، با بررسی آرای صدرالمتألهین، ابعاد مختلف فاعلیت ایجادی، شرح و بسط داده شده است. در خاتمه، ادامۀ دیدگاه صدرالمتألهین نزد حکمای متألّه متأخر، تا روزگار معاصر، مد نظر قرار گرفته، ضمن بررسی و ارزیابی دیدگاه مرحوم علامه طباطبایی در باب ارادۀ الاهی، دیدگاه کلامی امامیه نیز در باب فاعلیت و ارادۀ الاهی تبیین شده است. در نهایت، ضمن جمع بندی آرا، اختلاف نظرهای موجود، تبارشناسی و علت یابی شده است.